Dit keer treed ik zelf op in het Filosofiecafé Twente met een lezing over het utilisme aan de hand van de vertaling die ik voor ISVW Uitgevers maakte van een tekst van Bentham en twee van Mill (gebundeld in ‘Utilisme’, 2020) en het boek dat ik voor Academia Press redigeerde: ‘Beter worden in goed doen – Vergroot je impact met effectief altruïsme’ (2018) van Stijn Bruers.

Aan welk goed doel kun je het best je geld geven? En moet de overheid bij stijgende energieprijzen de gaskraan in Groningen weer verder opendraaien? De filosofie vraagt zich bij dergelijke kwesties af hoe je moet bepalen wat er moet gebeuren.
Jeremy Bentham vond dat het handelen van mensen en overheden gebaseerd moest zijn op een onbetwijfelbaar uitgangspunt. Op basis van zijn mensbeeld was hij ervan overtuigd dat dit het beginsel van de nuttigheid, of utiliteit, moest zijn. Daarmee geldt hij als een van de grondleggers van het utilisme of utilitarisme. Door na te gaan in welke mate iets (meer of minder) mensen (meer of minder) gelukkig maakt, kun je uitrekenen wat je moreel gezien moet doen. John Stuart Mill werd beïnvloed door het gedachtegoed van Bentham, maar vond het ook nodig om diens ideeën bij te stellen. Op grond van hun uitgangspunten ontwikkelden beide denkers veel van de liberale opvattingen, onder meer over vrijheid van meningsuiting en vrouwenrechten, die inmiddels vanzelfsprekend zijn geworden.
De afgelopen tijd is het idee van het ‘calculeren’ van het juiste handelen weer opgepakt door het zogenaamde ‘effectief altruïsme’. Volgens deze stroming kun je ‘beter worden in goed doen’ door koel te berekenen hoe je met je beperkte middelen zo veel mogelijk leed in de wereld kunt verminderen.