Je moet je geest veranderen, niet je omgeving.

Seneca in Epistula XXVIII

Aan het eind van zijn leven schrijft de Romeinse filosoof Lucius Annaeus Seneca (4 v.Chr.–65 n.Chr.) een reeks brieven aan zijn ‘dierbare’ vriend Lucilius. Overigens zijn de geleerden het er niet over eens of de brieven ook daadwerkelijk verzonden zijn of dat het hier vooral een literaire vorm betreft.
In de 28ste brief gaat Seneca in op een verzuchting van Lucilius dat die ondanks een lange reis en afwisseling van zijn omgeving toch niet zijn ‘treurnis en zwaarmoedigheid’ heeft kunnen afschudden. Volgens Seneca is deze ervaring van Lucilius bepaald niet ongewoon of ongehoord. Hij verwijst naar Socrates die tegen iemand met een vergelijkbare klacht zei: ‘Waarom verbaas je je erover dat reizen je niets opleveren, waar je toch jezelf meeneemt? Dezelfde oorzaak die je wegdreef bedrukt je nog steeds.’ Waar je ook heen vlucht, ‘je neemt jezelf op die vlucht mee’, zegt Seneca zelf. ‘Je moet je geest bevrijden van die last’, en dat doe je door je geest te veranderen, niet je omgeving.

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media

Thema's:
Denkers: