Gibson Hume

Psychologie zonder filosofie is blind, filosofie zonder psychologie is leeg.

James Gibson Hume in Psychological Bulletin (1909)

De Canadese geleerde James Gibson Hume (1860–1949) was een van de oprichters van de American Psychological Association in 1892, en studeerde onder andere bij beroemdheden als G. Stanley Hall, William James en Hugo Münsterberg. Gedurende dertig jaar was hij hoofd van de filosofiefaculteit van de Universiteit van Toronto. Eind negentiende eeuw was de psychologie zich gaan ‘emanciperen’ van de moeder aller wetenschappen, de filosofie. Niettemin werd bijvoorbeeld in Nederland psychologie pas na de Tweede Wereldoorlog een zelfstandige studie, in plaats van een afstudeerrichting in de wijsbegeerte.
Hume parafraseert in het citaat een beroemde uitspraak van Immanuel Kant uit diens Kritik der reinen Vernunft: Gedachten zonder inhoud zijn leeg, aanschouwingen zonder begrippen zijn leeg. Wat Hume bedoelt, is dat een psychologie die alleen maar experimenteert en onderzoekt, niet weet waar ze naar moet zoeken, want hypotheses moeten ergens vandaan komen. In het ideale geval is dat een theorie over ‘de hele mens’, en zodra je zo’n theorie gaat ontwikkelen doe je aan filosofie. Maar het tweede deel van het aforisme bekritiseert een filosofie die zich niets van de feiten aantrekt en zich ook niet druk maakt of haar speculaties ergens toe leiden. In zekere zin is Hume’s uitspraak nog steeds actueel.

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media