Huijer

Ritme is discipline en vrijheid in één.

Marli Huijer in Ritme (2011)

De voormalige Denkster des Vaderlands Marli Huijer (1955) werd op een ochtend wakker met deze zin die voor haar de pointe van haar boek samenvatte. Het werd daarom de openingszin van dit boek, waarin het thema ritme vanuit allerlei invalshoeken wordt belicht. Met ritme bedoelt zij een gezamenlijk leefritme, van dag en nacht, van seizoenen, van werk en plezier, waarvan de teloorgang volgens haar een groot politiek probleem is en de samenleving kan ontwrichten.
Nu zijn veel mensen geneigd om bij ritme vooral te denken aan discipline: je houden aan een tijdsordening, of je daar nu op dat moment zin in hebt of niet. Maar ritmes beschermen ons ook tegen het ‘eindeloze vullen van de tijd’, zoals ze dat zegt in haar latere boek Discipline (2013). Ritmes geven ons de vrijheid om af en toe ‘nee’ te zeggen, ‘om op vaste momenten rust te nemen, niets te doen of te zwijgen’. Deze vrijheid wordt juist mogelijk gemaakt door de discipline die nodig is om je aan die ordening te houden. Juist nu er geen door kerk of staat opgelegde ordening meer bestaat, zijn we anders niet in staat ons teweer te stellen tegen de eis om op elk moment van de dag productief te zijn en ‘even’ je best te doen om een onmogelijke deadline toch te halen.

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media

Discipline is iets om te koesteren.

Marli Huijer in Discipline. Overleven in overvloed (2013)

In haar boek bespreekt de Denkster des Vaderlands Marli Huijer (1955) de ideeën van een groot aantal filosofen en andere denkers over de moeizame verhouding tussen vrijheid en discipline. Zij komt tot de slotsom dat wij graag de vrijheid ‘koesteren’, maar in onze wereld van ‘ongekende mogelijkheden’ als het gaat om eten en drinken, kleding, informatie en media zijn we om te overleven aangewezen op discipline. Dat begrip heeft in de geschiedenis een slechte naam gekregen door associaties met beknotting van de vrijheid, gehoorzaamheid aan anderen of fatsoensrakkerij. Maar in deze tijd is discipline niet alleen nodig om je te beschermen tegen de overvloed, het kan je ook helpen om dingen die het leven de moeite waard maken dichterbij te brengen. Wie verder wil komen in kunst, literatuur, sport of onderwijs kan niet zonder (zelf)discipline. En ten slotte is het van belang voor ‘de opbouw en instandhouding van het netwerk van relaties waarvan we afhankelijk zijn’. Huijer ziet onder meer veel (nieuwe) mogelijkheden in het ‘uitbesteden’ van discipline. Tegenwoordig zijn er allerlei apps die je eraan helpen herinneren dat je geregeld moet bewegen (stappenteller) of op tijd naar bed moet. Je kunt ook denken aan het (eventueel virtueel) samen met anderen sporten of lijnen.

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media

We hebben geen tijd, hoewel we haar in overvloed winnen.

Hartmut Rosa in Beschleunigung. Die Veränderung der Zeitstrukturen in der Moderne (2005)

Lange tijd hebben filosofen gedacht dat nieuwe technologie ons steeds meer (vrije) tijd zou opleveren. De Engelse filosoof en wiskundige Bertrand Russell dacht dat daar de oplossing lag voor veel maatschappelijke problemen. In de toekomst zouden we nog maar een paar uur per dag hoeven te werken, en daar zouden we ook niet zo moe van worden dat we in onze vrije tijd alleen nog maar energie hadden voor oppervlakkig vermaak.
Nu lijkt dit tijdperk aangebroken te zijn met de razendsnelle (digitale) communicatie en productie, maar volgens de Duitse socioloog Hartmut Rosa (1965) is het de ‘ongemakkelijke paradox van de moderne wereld’ dat we niet lijken te kunnen genieten van die vrijgekomen tijd en meer dan ooit gebukt gaan onder tijdgebrek. Volgens Marli Huijer, die Rosa citeert in Discipline – Overleven in overvloed, hebben we daarom meer dan ooit behoefte aan discipline op dit terrein. Vroeger bepaalden instanties buiten ons op welk moment van de dag we moesten ophouden met werken of leren, maar nu moeten we dat zelf bepalen. We moeten leren (op) tijd te stoppen.

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media