Kopen

Het is tegenwoordig makkelijker je het einde van de wereld voor te stellen dan het einde van het kapitalisme.

Frederic Jameson in ‘Future City’ in New Left Review (2003)

Literatuurcriticus en marxistisch politiek filosoof Frederic Jameson (1934) wijst hier op een onvermogen om nog te denken in alternatieven voor een kapitalistische economie, terwijl we toch weten dat die het voortbestaan van de aarde bedreigt. Hij ziet mensen in ‘shopping malls’ rondslenteren terwijl ze er allang niet meer op uit zijn om te kopen wat ze nodig hebben. Kopen is een ‘politiek-metafysische handeling’ geworden waarin wordt uitgedrukt dat we iets verlangen dat principieel nooit bevredigd kan worden. Terwijl voor de productie en distributie van al die onnodige artikelen de aarde verwoest wordt, valt er voor ons weinig anders te doen dan door te gaan met ‘shoppen’.

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media

Koop niet wat je kunt gebruiken, maar wat je niet kunt missen,

Cato, geciteerd door Seneca in Brieven aan Lucilius

In zijn uiteenzetting over leefregels stelt Seneca dat ‘onze geest … in zich de kiemen [draagt] van alles wat in zichzelf goed is’ en dat die door een ‘aansporing’ tot leven komen. Het doet denken aan de platoonse of socratische gedachte dat de filosoof is als een vroedvrouw die de ideeën bij iedereen naar boven kan brengen. Seneca noemt het citaat van Cato als voorbeeld van een leefregel die geen verdere bewijsvoering nodig heeft. Zo’n regel krijgt zijn gewicht doordat die door de bondige formulering ‘de dichtheid van een spreuk’ heeft gekregen. Dergelijke uitspraken raken ons gevoel rechtstreeks en danken hun uitwerking aan een ‘natuurlijke kracht’. Daar komt nog bij dat volgens Seneca bepaalde inzichten ‘op de bodem van de ziel’ liggen te wachten op een formulering die hen bruikbaar maakt. Misschien geldt dat ook voor het vervolg van het citaat van Cato: ‘Wat je niet nodig hebt, is nog te duur als het een stuiver kost.’

Tevens verschenen op de Levenskunst Kalender © Veen Media