Spijt

Er bestaat een bezorgde gids, een kundige begeleider, die ons opmerkzaam maakt, die de wandelaar toeroept dat hij moet oppassen …

Søren Kierkegaard in Onverdeeld één ding te willen (1847, 2010)

Welke gids zou dat zijn, die volgens Kierkegaard ‘trouw en oprecht’ is? Zij is weliswaar niet zo goed ter been als de verbeelding, ‘die soepel de wens van dienst is’. Zij is ook niet zo sterk als het succesvolle voornemen, maar komt ‘langzaam achteraan, wat weerbarstig’. Die gids, dat is de spijt. Kierkegaard noemt haar ‘een wonderlijke macht’. Want als je het verkeerde gedaan hebt of het juiste hebt nagelaten, dan kun je misschien ‘koppig en gewiekst’ aan de spijt willen ontkomen. Maar wat zou er dan erger zijn? Dat dat je niet lukt? Of juist dat het je wel lukt …

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media

Stel dat we elkaar over een jaar weer ontmoeten …

Irvin D. Yalom in Yalom’s Cure

In de documentaire Yalom’s Cure vertelt de existentieel psychotherapeut en romanschrijver Irvin D. Yalom dat hij in zijn therapieën soms de volgende oefening gebruikt: ‘Zet een lijn op papier. Het ene uiteinde is je geboorte en het andere je dood. Waar ben je nu?’
Voor sommige mensen is dat schokkend, maar het helpt ons om te beseffen dat er een programma, tijdrooster (schedule) is. En wat voelen we als we terugkijken op ons leven? De meeste mensen hebben wel ergens spijt van. Maar sommige mensen zitten vol spijt over de dingen die ze in hun leven hebben gedaan, of juist hebben nagelaten! Dat geeft Yalom een therapeutische insteek/hefboom en hij vraagt: ‘Stel dat we elkaar over een jaar weer ontmoeten, wat zou je dan gedaan kunnen hebben om dan geen berouw te hebben over dit jaar.’

Tevens verschenen op de Levenskunst Kalender © Veen Media

‘Ik wou dat ik trouw had durven blijven aan mijzelf, in plaats van te leven zoals anderen van mij verwachtten.’

Bronnie Ware in The top 5 regrets of the dying (2009)

De zogenaamde ‘sterfbedtest van Aristoteles’ is gebaseerd op een citaat uit de Retorica van de Griekse filosoof. Daarin stelt hij: ‘Al wat men eerder kan bezitten na zijn dood dan gedurende zijn leven is edel, want dat laatste heeft meer weg van het eigen belang.’ Tegenwoordig wordt dit door Stephen Covey en andere managementgoeroes wel als uitgangspunt genomen voor de reflectie op wat er werkelijk toe doet in je leven: Vraag je af wie je graag wilt dat er op je begrafenis spreekt, en wat die daar en dan over je zegt.

Van de Australische verpleegkundige Bronnie Ware, die lange tijd in de palliatieve zorg werkte, kunnen we leren waar mensen het vaakst spijt van hebben als ze daadwerkelijk op sterven liggen. Het citaat over trouw blijven aan jezelf staat nummer één op die lijst. De andere dingen die mensen achteraf berouwen zijn, in volgorde van belangrijkheid:
2. Ik wou dat ik niet zo hard gewerkt had.
3. Ik wou dat ik mijn gevoelens had durven uiten.
4. Ik wou dat ik contact had gehouden met mijn vrienden.
5. Ik wou dat ik mezelf had toegestaan gelukkiger te zijn.

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media