Heiligen
Laat ons heiligen zijn als wij dat kunnen, of wij daarin nu zichtbaar en tijdelijk slagen of niet.
William James in The varieties of religious experience (1902)
De pragmatische filosoof en grondlegger van de Amerikaanse psychologie William James (1842–1910) stelt in zijn onderzoek naar de verscheidenheid van religieuze ervaringen vast dat religie, ook als je theologische criteria afwijst en haar louter met je gezond verstand of met de empirische methode onderzoekt, een verheven plek in de geschiedenis behoudt. Economisch gezien zijn de eigenschappen van de heiligen, zoals toewijding aan een hogere macht, zuiverheid, liefdadigheid en ascetisme, onmisbaar voor de welvaart van de wereld. ‘De grote heiligen zijn een rechtstreeks succes, de kleinere zijn op z’n minst herauten en voorboden; en zij kunnen ook het zuurdesem zijn voor een betere wereld.’
Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media
Engelen kunnen vliegen omdat ze niet zwaar aan zichzelf tillen.
G.K. Chesterton in Orthodoxy (1908)
De Engelse letterkundige Gilbert Keith Chesterton (1874–1936) werd wel de ‘vorst van de paradox’ genoemd. In het fragment waaruit het citaat afkomstig is, geeft hij een proeve van zijn bekwaamheid op dit gebied. Volgens hem zijn de vlugste en dapperste wezens ook de kwetsbaarste en gevoeligste. ‘De rapste dingen zijn de zachtste dingen.’ Een vogel is actief, want hij is zacht, terwijl een steen hulpeloos is, want die is hard. ‘Door zijn aard moet de steen naar beneden gaan, want hardheid is zwakte. De vogel kan door zijn aard omhooggaan, want kwetsbaarheid is kracht.’
Van heiligen wordt in de kerk altijd gezegd dat een van hun kenmerken is dat ze het vermogen hebben tot ‘lijfelijke opheffing’ (levitation), maar Chesterton meent dat je nog een stapje verder moet gaan: heiligen hebben het vermogen tot ‘lichtheid’ (levity). Volgens Chesterton weet het christendom dan ook instinctief, met name in haar kunstuitingen, dat ‘engelen kunnen vliegen omdat ze niet zwaar aan zichzelf tillen’. Terwijl de met goud behangen koningen en de hooghartigen in hun purperen mantels naar beneden zinken, want trots en lichtheid gaan niet samen.
Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media (met dank aan Ernst Pansier)