Ware weg

Je kunt ook van de goede weg af raken, doordat je te lang het rechte pad volgt.

Theodor Mommsen in Römische Forschungen (1879)

Maatschappelijke veranderingen doen zich niet vanzelf voor. Augustinus schreef al: ‘Quod aetates, tot mortes’, oftewel: zo veel tijden, zo veel doden moeten vallen. De Duitse geschiedkundige en winnaar van de Nobelprijs voor Literatuur in 1902, Theodor Mommsen (1817–1903), stelde vast dat de Romeinen geneigd waren oude instellingen in stand te houden, ook als die allang van taak en betekenis veranderd waren. Daarmee volgden ze weliswaar het rechte pad, maar raakten ze ook van de goede weg af.

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media

De ware weg loopt over een koord dat niet meer hoog in de lucht is gespannen maar vlak boven de grond. Het is eerder zo dat mensen erover struikelen dan dat ze erover lopen.

Franz Kafka in Betrachtungen über Sunde, Leid, Hoffnung und den wahren Weg

Dit is het eerste aforisme van een reeks die Franz Kafka (1883–1924) op grond van zijn aantekeningen zelf samenstelde en rangschikte. In Je moet je leven veranderen brengt Peter Sloterdijk dit citaat in verband met een scène uit Aldus sprak Zarathoestra. Daarin beschrijft Friedrich Nietzsche hoe Zarathoestra een dodelijk ten val gekomen acrobaat als zijn eerste leerling aanneemt. De acrobaat heeft namelijk van het gevaar zijn beroep gemaakt en ‘daar is niets verachtelijks aan’. Hoewel hij nu met zijn beroep te gronde gaat, wil Zarathoestra hem ‘met zijn handen begraven’. De acrobaat is precies de figuur die model staat voor de poging van mens ‘Übermensch’ te worden, wat je misschien beter kunt vertalen als ‘voorbij-mens’ dan supermens. Zoals Nietzsche ook al heeft gezegd dat de mens een koord is geknoopt tussen mens en Übermensch.
Maar voor Kafka is het vinden van de ware weg zelf al moeilijk genoeg. Mensen hoeven niet de hoogte in om gevaarlijk te leven: ‘bestaan als zodanig is een acrobatische prestatie, en niemand kan met zekerheid zeggen welke opleiding de voorwaarden levert die ons in staat stellen ons in deze discipline te bewijzen.’

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media