Logos

Ecologie is niet de wetenschap van de natuur, maar het argumenteren, de logos, over hoe we samen willen leven op leefbare plaatsen.

Bruno Latour in ‘Coming out as a philosopher’ (rede bij de aanvaarding van de derde Siegfried Unseld Prijs, Frankfurt, 28 september 2008)

Hoewel hij bekend stond als (wetenschaps)socioloog, bleek Bruno Latour (1947) al heel lang stiekem een filosoof te zijn. Zijn studieobject – de moderne wetenschap – bleek alleen te begrijpen als je je ook verdiepte in de ‘achterliggende’ zijnsleer van wetenschappers. Een van de dingen die hij probeert te doorbreken is het desastreuze onderscheid tussen natuur en cultuur of maatschappij. Hij spreekt liever van ‘naturen-culturen’, waarin alles met alles samenhangt en geen van beide tot de ander te herleiden is. Juist de toestand van ons milieu maakt het noodzakelijk dat we niet langer de natuur overlaten aan de wetenschappers, de samenleving aan de sociologen en het onderscheid aan de wetenschapsfilosofen. Misschien is Europa wel de plek bij uitstek om te praten over ‘samen leven op leefbare plaatsen’, nu dat werelddeel niet langer denkt dat het voor de rest van de wereld kan bepalen wat ‘universeel’ is. ‘Momenten van zwakheid zijn een goede gelegenheid om eindelijk te bepalen waar we het innigst aan vast willen houden. Dat maakt de globalisering zo interessant: aan de onderhandelingstafel zijn de voormalige moderne denkers misschien eindelijk in staat om te zeggen waar het hun al die tijd om ging. Uiteindelijk gaat het erom voor welke waarden je bereid bent te sterven.’

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media

Indien de door Logos beheerste samenleving zich niet kan aanpassen aan de omstandigheden die zij zelf heeft gecreëerd, dan zal de volledige economische en politieke structuur van onze wereld instorten.

Ervin Laszlo in Macroshift. De omslag naar een duurzame wereld (2001)

Ervin Laszlo (1932) werd al op zevenjarige leeftijd toegelaten tot de Fransz Liszt Akademie en debuteerde toen hij negen was met het Filharmonisch Orkest van zijn geboortestad, Boedapest. Na de oorlog vervolgde hij zijn muzikale carrière in Amerika, maar begon daar ook voor zichzelf te studeren en na te denken. In 1961 vertelde hij bij een diner na een recital (in Den Haag) aan een hem onbekende man over zijn ideeën. Deze was zeer geïnteresseerd en Laszlo gaf hem zijn aantekeningen mee. De volgende dag bleek dat het ging om de redacteur van Martinus Nijhoff. Het was het begin van een nieuwe loopbaan voor Laszlo aan diverse instituten en universiteiten, waaronder Yale.
Laszlo behandelt de geschiedenis van de mensheid aan de hand van drie mentaliteiten: Mythos, Theos en Logos. De moderne mentaliteit, die van onze tijd, wordt gekenmerkt door een ‘mechanistisch-rationeel Logos-bewustzijn’. Laszlo is niet de eerste die iets dergelijks doet, maar een belangrijk verschil is dat hij het niet laat bij het constateren van de dreigingen die onze beschaving boven het hoofd hangen, maar dat hij aanwijzingen geeft voor hoe we het beter zouden kunnen doen.

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media