Massamedia

Volgens mij is het grootste onheil van deze tijd, die niets rijp laat worden, dat men in het volgende ogenblik het eraan voorafgaande opeet (…), zonder iets tot stand te brengen.

Goethe in een brief aan Nicolovius (1825)

Je zou bijna vergeten dat Johann Wolfgang von Goethe (1749–1832) het over het eerste kwart van de negentiende eeuw heeft en niet over de eenentwintigste als hij tekeergaat tegen het onheil van zijn tijd. Hij bedacht er een nieuw woord voor: ‘velociferisch’, een neologistische combinatie voor een ‘snelheid’ die ‘duivels’ is. Want er verschijnen kranten ‘op ieder tijdstip van de dag’, al zou ‘een slimmerik’ er nog wel wat aan kunnen toevoegen. De nieuwshonger maakt dat alles wat iedereen ‘doet, uitvoert, verzint, ja van plan is, de openbaarheid wordt binnengesleept’. En zo gaan de nieuwtjes als een lopend vuur de hele wereld over. En dan krijgen de jongemannen van zijn tijd nog te maken met het niet te dempen lawaai van de stoomwagens, de ‘levendigheid van de handel, het ruisen van het papiergeld, het aanzwellen der schulden om schulden te betalen’ … Gezegend is hij die van nature een matige, rustige instelling heeft.


Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media

Het lezen van de krant ‘s ochtends is een soort realistisch ochtendgebed.

G.W.F. Hegel in Jenaer Schriften (1801-1807)

Zelf was de grote Duitse denker Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770–1831) korte tijd hoofdredacteur van de Bamberger Zeitung. Hij vond dat de Duitse (politieke) kranten vrijwel allemaal inferieur waren aan de Franse. Hem stond daarom een krant voor ogen in die Franse stijl, maar ‘natuurlijk zonder de pedanterie en onafhankelijkheid in de verslaggeving op te geven waar vooral de Duitsers om vragen’. Na een conflict zei hij de journalistiek vaarwel, maar hij bleef de massamedia trouw. In het vervolg op dit aforisme legt hij uit waarom: ‘De mens moet zijn houding ten opzichte van de wereld bepalen aan de hand van God of aan de hand van hoe de wereld is. Beide bieden dezelfde zekerheid: dat je weet, hoe je eraan toe bent.’

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media

Vraag jezelf dit eens af: is er iets wat je onderneemt dat wezenlijk onbemiddeld blijft, iets wat je niet reflexief ervaart door middel van een of andere op de markt gebrachte representatie ervan? Geboorte? Huwelijk? Ziekte?

Thomas de Zengotita in Mediated. How the media shapes your world and the way you live in it (2005)

Thomas de Zengotita (1944) portretteert het vertechnologiseerde, van media doordrongen Westen als een wereld die bestaat uit miljoenen individuele ‘flatterned selves’, die allemaal leven in een eigen, afgesloten ‘MeWorld’. Hij beweert dat dit hypernarcisme wordt versterkt en gevoed door mediarepresentaties op alle levensterreinen. ‘Het is alleen al een kwantitatief feit dat onze geesten vol zitten met bemiddelde entiteiten.’ Denk alleen maar eens aan alle films, televisieprogramma’s, jingles, reclamefilmpjes, zelfhulpboeken, Oprah-shows, cursussen, workshops, die in meer of mindere mate bepalen hoe en wat wij denken en beleven, wat wij menen dat belangrijk is.
Volgens De Zengotita is het dan ook onvermijdelijk dat wij allemaal een beetje ‘method actor’ worden, dat wij waar het gepast is een show opvoeren met behulp van emoties die we hebben geleend uit het verleden en gedragingen die iedereen herkent als de juiste. Overigens vindt De Zengotita de ‘oplossingen’ die veel sociale kritieken gewoonlijk leveren alleen maar conventies van het medium van de sociale kritiek. Zijn enige hoop is gelegen in jongeren die depressief worden van dit beeld van zichzelf en hun wereld. Zij moeten wat doen, dat kan niet anders, maar hij wil niet zeggen wat.

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media