Ouderdom
De waarde van het leven is omgekeerd evenredig met het kwadraat van de afstand tot de dood.
Lev Tolstoj in De weg van het leven (1912, 2016)
Ten tijde van de coronapandemie waren er mensen die vonden dat het (redden van het) leven van jonge mensen meer waard was dan dat van oude. Sommigen vergeleken vooral ouderen die ongezond hadden geleefd met ‘dor hout’ dat wel gekapt mocht worden. Er waren zelfs ouderen die hun potentiële IC-bed wel wilden geven voor dat van een jongere. Voor Tolstoj (1828–1910) geldt het tegenovergestelde: ‘hoge ouderdom is het kostbaarste, noodzakelijkste deel van het leven.’ En: ‘Het waardevolste is de laatste minuut van het sterven.’ Dat geldt niet alleen voor jezelf, maar ook voor anderen, want je kunt goed of slecht sterven. ‘Probeer om goed te sterven,’ besluit Tolstoj, ‘voor hen die achterblijven.’
Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media
Leven moet een mens een leven lang leren.
Seneca
De Duitse levenskunstfilosoof Wilhelm Schmid (geb. 1953) pleit in Gelatenheid – Wat we winnen wanneer we ouder worden (2014, 2015) voor de houding van gelatenheid, die het ouder worden draaglijker moet maken. Uit zijn eigen waarnemingen, ervaringen en overwegingen destilleert hij tien stappen om daartoe te komen. De tweede is dat je moet proberen ‘de specifieke aspecten van het oud en ouder worden’ te begrijpen. In deze derde levensfase gaat het er niet om een ‘meester’ in de levenskunst te worden, want dan zou je uitgeleerd zijn, en daar kan in de levenskunst geen sprake van zijn. Dat komt niet in de laatste plaats doordat we ook dan nog nieuwe ervaringen opdoen en te maken krijgen met soms grote maatschappelijke veranderingen. En dat is iets van alle eeuwen, stelt Schmid, want ook Seneca (3 v.Chr.–65 n.Chr.) zei al dat een mens zijn leven lang moet leren.
Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media
Verveling is de doodsvijand van de moderne mens.
Wilhelm Schmid in Gelatenheid (2014, 2015)
De Duitse levenskunstfilosoof Wilhelm Schmid is van 1953 en als hij begin zestig is, vindt hij het tijd om te reflecteren op het ouder worden. De juiste levenshouding voor het derde en vierde kwart van je leven is volgens hem gelatenheid. Daar kom je in tien stappen. De derde stap betreft de waardering van gewoonten, waarmee we energie besparen omdat die ons in staat stellen ons te ‘laten leiden door alles wat daarin al bepaald is’. Gewoonten zijn overigens in elke levensfase van belang, maar helaas kenmerkt de moderne tijd zich door ‘gewoontevijandigheid’. Terwijl ook zij die graag ‘druk, druk, druk’ zijn toch moeten erkennen dat gewoonten een ‘weldadige time-out’ mogelijk maken van de talloze beslissingen die we toch al moeten nemen.
Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media
Het werpt vruchten af als je tijdig aan je toekomstige herinneringen hebt gewerkt.
Wilhelm Schmid in Gelatenheid – Wat we winnen wanneer we ouder worden
Volgens de Duitse levenskunstfilosoof Wilhelm Schmid (geb. 1953) maakt de houding van ‘gelatenheid’ het ouder worden draaglijk. Op grond van zijn eigen ervaring met het verouderingsproces komt hij tot ‘tien stappen naar de gelatenheid’. De vierde daarvan is het ‘beleven van genoegens en geluk’. Behalve aan het langzaam genieten van een goede espresso, denkt hij daarbij ook aan het grote ‘genoegen van de herinnering’. Het zwelgen daarin wordt aangenamer, omdat je niet meer bang hoeft te zijn voor wat er gaat gebeuren, want het is al achter de rug. Je kunt terugdenken aan bijzondere dingen die je hebt bereikt, maar ook een melancholieke herinnering kan zoet zijn. Wie nog niet zo oud is, kan zich door deze wijze les laten inspireren om vandaag al te beginnen aan het realiseren van memorabele ervaringen.
Tevens verschenen op de Levenskunstkalender © Veen Media
Het leven is te kort om slechte koffie te drinken.
Wilhelm Schmid in Gelatenheid – Wat we winnen wanneer we ouder worden (2014, 2015)
Wie ouder wordt, kan zich hopeloos ergeren aan de eigen vergeetachtigheid of de onmisbaarheid van een leesbril. Die ergernis kan vervolgens omslaan in wanhopige vragen als: hoeveel jaren heb ik nog? De Duitse levenskunstfilosoof Wilhelm Schmid (geb. 1953) stelt daar de gelatenheid tegenover, een houding die het ouder worden draaglijker moet maken. In een klein boekje over dit thema doet hij een poging om de ‘tien stappen naar de gelatenheid’ te destilleren uit zijn eigen waarnemingen, ervaringen en overwegingen.
De vierde stap is ‘het beleven van genoegens en geluk’, en daar is het citaat uit afkomstig. Op gevorderde leeftijd kunnen met name de ‘bescheiden genoegens’ compensatie zijn voor eventuele ongemakken die met deze levensfase gepaard gaan, zoals ‘van een espresso nippen die lichaam en ziel verwarmt en de geest vleugels geeft’. Misschien moet je er niet te veel van drinken, maar gelatenheid wil zeggen dat je ‘zo’n genieting door je heen laat stromen’.
Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media
Vraag: Waarom zouden we proberen ouderdom te genezen? Antwoord: Omdat je er dood aan gaat!!!!!!
Aubrey de Grey op Tedglobal 2005, TedEx, juli 2005
De aan de Universiteit van Cambridge verbonden biomedisch gerontoloog en bio-informaticus Aubrey de Grey (1963) richt zich op de medische behandeling van diverse vorm van biologische veroudering. Voor hem is ouder worden net zoiets als het verslijten van een auto en dus ook iets wat je aan een goede monteur overlaat om te herstellen. Volgens De Grey bestaat de fundamentele kennis om levensverlengende medicijnen te maken al, en hij kan geen enkele reden bedenken waarom je die niet zou ontwikkelen en gebruiken. Het enige verschil met een ziekte als malaria is dat ouderdom nog veel meer doden maakt.
Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media
Als we naar de welvaart en omvangrijke bezittingen van anderen kijken, kunnen we veel genoegen ontlenen aan de gedachte dat wij niet worden geplaagd door dergelijke verlangens, en dat wij evenmin de slaaf zijn van de inspanningen en verplichtingen die nodig zijn om die wensen te vervullen.
Diogenes van Oinoanda (gebaseerd op de Engelse vertaling van Ken Mylot, www.epicurius.info)
Over de Griek Diogenes of Oinoanda (of Oenoanda), die leefde in de tweede eeuw te Lycië in het huidige Turkije, is niets bekend. Hij moet wel rijk genoeg zijn geweest om een ‘stoa’ (zuilengang) te bouwen en daarop de grootste (bekende) inscriptie van de Oudheid te maken. Diogenes had zelf veel gehad aan het praktiseren van de leer van Epicurus, en wilde deze op zijn oude dag overleveren ‘om degenen die na ons komen te helpen’.
Op de lange zijden van een rechthoekig plein stonden inscripties die samen 2,37 m hoog en 80 meter lang waren, en een samenvatting gaven van de filosofie van Epicurus, met nu en dan ook eigen commentaar. Van de oorspronkelijk 25.000 woorden is tot nu toe waarschijnlijk ongeveer een kwart gevonden. Hoe hoger de teksten stonden, hoe groter de letters waren. De bovenste tekstbanen gaan over de ouderdom, verder zijn er brieven en spreuken van Epicurus en Diogenes, en verhandelingen over onder andere ethiek en Plato. Op ooghoogte gaat het over de fysica, zodat de lezer tot een goed begrip van de natuur kon komen, de basis van de leer van Epicurus.
Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media