De Jonge

Mensen die geïnteresseerd zijn in het gedrag van andere mensen willen op den duur iets aan ze verdienen.

Freek de Jonge in De Mars (1983)

Er zijn twee manieren waarop je deze uitspraak van cabaretier Freek de Jonge (1944) uit zijn derde onemanshow kunt lezen. In de eerste plaats mogen psychologen en psychiaters zich dit aantrekken. Is dat waar zij uiteindelijk op uit zijn? Op een ander moment in zijn show gaat Freek de Jonge nog een stukje verder: je mag volgens hem van de psychiater ‘niks meer opkroppen / Je moet de meest vreselijke dingen tegen elkaar zeggen / Die psychiaters weten wel hoe ze aan de slag moeten blijven’.
Daarnaast kun je zeggen dat met name mensen die iets te verkopen hebben, moeten weten waarom mensen zich gedragen zoals ze zich gedragen. Zo noemde Harry Mulisch in De toekomst van gisteren de psychologie ‘de ideologie der neringdoenden’. En volgens Freek de Jonge is het ook nog eens gevaarlijk, want ‘als de middenstand gaat nadenken / staan we binnen de kortste keren weer Heil Hitler te roepen’. Vijfendertig jaar later hebben de neringdoenden hun psychologische arsenaal uitgebreid en zijn ondernemende miljardairs meer of minder democratisch aan de macht gekomen in Rusland, China en de Verenigde Staten met een programma van angst aanjagen en kracht uitstralen.

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media

Vrijheid is dat je echt van iemand houdt.

Freek de Jonge in ‘Ik sta hier en jij zit thuis’ van Neerlands Hoop – Interieur (1976–1977)

Hij speelt in steeds kleinere zalen en ze zitten ook niet elke keer vol, zoals in de jaren tachtig en negentig toen Freek de Jonge (geb. 1944) de onbetwiste grootmeester van het Nederlandse cabaret was. Hij was bij uitstek iemand die leed onder het multatuliaanse feit dat hij van alles te zeggen had, maar wist dat mensen alleen luisterden als er ook iets te lachen viel, waarna hij zijn publiek vervolgens hun platheid verweet op een manier die het de slappe lach bezorgde.
Ook in de tijd dat hij nog met Bram Vermeulen (1946–2004) letterlijk en figuurlijk Neerlands Hoop (in Bange Dagen) vormde, was er al een ‘andere’ kant van Freek, die zich vooral uitte in zijn liedjes. Daarin spreekt hij zijn geliefde aan en bekent hij dat hij soms een beetje voor haar vlucht, omdat hij bang is voor de verantwoordelijkheid en altijd dacht dat vrijheid is ‘dat je voor niemand hoeft te zorgen’ en ‘dat je de ander weet te boeien’. Hij is bang voor ‘woorden als liefde en geluk’, want hij maakt ‘altijd alles stuk’. Ten slotte komt hij tot de conclusie:
Ik sta hier en jij zit thuis / En je wacht op mij / Tot ik eventjes bij jou kom schuilen / De ergste angst er uit te huilen / Vrijheid is / Dat je echt van iemand houdt

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media

Wijsheid is op tijd naar de wc gaan.

Freek de Jonge in De goeroe en de dissident (1988)

De goeroe en de dissident is een van Freek de Jonges meest geïnspireerde onemanshows. Bij ieder programma voel je de spanning die wordt uitgedrukt in de twee tegenstrijdige rollen die De Jonge als titel van deze show heeft gekozen. We kennen hem als goeroe in zijn poëtische, oosters-filosofische intermezzo’s, maar ook in zijn politieke activisme. In de genoemde show vertelt de goeroe het verhaal van de zeven poorten die ieder mens door moet gaan in zijn leven. De mens die vertrouwen heeft weet orde te brengen in de chaos. Met discipline overwin je de ‘verslavingen’ die overal op de loer liggen zodat je concentratie kunt opbrengen. Op basis daarvan ontwikkel je wijsheid. Pas dan kom je toe aan het ontdekken van je diepe verlangen, om ten slotte via de vergeving de onthechting te bereiken. Dwars door deze leerstellige opeenvolging heen beweegt zich de dissident, die andere Freek, die het niet kan laten om grappen te maken, soms briljant, soms bijna te flauw voor woorden. Als pendant van de diepe wijsheid over wijsheid zien (en horen) we Freek uitgebreid een plas doen achter een schotje op het toneel.

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media