Orde

Iedereen wordt gelijk aan datgene wat hij liefheeft. Bemint ge de aarde? Dan zult ge aarde zijn. Bemint u God? Dan zeg ik, ge zult God zijn.

Augustinus in Epistolam Johannis ad Parthos 2, 14

Net als voor Plato geldt voor kerkvader Augustinus van Hippo (354–430) dat de rede ons inzicht geeft in de kosmische orde. Voor beiden geldt ook dat zij menen dat het Goede dat de mens moet nastreven het zien en liefhebben van die orde is. En zij zijn het er ook over eens dat wij mensen te zeer in beslag worden genomen door het zintuiglijke waarneembare, de uiterlijke manifestaties van die hogere orde. Daarom moeten wij ernaar streven ons te bekeren en onze aandacht en ons verlangen verleggen. ‘Want de gehele morele toestand van de ziel hangt uiteindelijk af van datgene waaraan ze aandacht besteedt en waarvan ze houdt’ (Charles Taylor, Bronnen van het zelf, p. 192). Voor Augustinus gaat het overigens meer over liefde dan over aandacht. De liefde voor de aarde is dan in feite genotzucht, en hij geeft er de voorkeur aan zijn ziel te laten vormen door de liefde tot God en de naaste.

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media

Datum : december 25, 2021
Thema's : / / / / / /
Denkers : / /

Ik kan dit vertrouwen in het rationele karakter van de werkelijkheid en in het feit dat diezelfde werkelijkheid tot op zekere hoogte voor de menselijke rede toegankelijk is, niet anders tot uitdrukking brengen dan door het woord ‘religieus’.

Albert Einstein, geciteerd in Walter Isaacson – Einstein: De biografie (2007)

Dit antwoordt de grote natuurkundige Albert Einstein (1879–1955) zijn vriend Maurice Solovine, een Roemeense filosoof en wiskundige. Deze laatste had gezegd dat hij het ‘vreemd’ vond dat Einstein de begrijpelijkheid van de wereld zag als een ‘eeuwig mysterie’. Einstein stelde dat het logischer zou zijn als er alleen maar chaos was, en dat het daarom zo bijzonder is dat er zo veel orde in het universum is. Hij verwijt positivisten (die menen dat je alleen zintuiglijke kennis kunt opdoen) en atheïsten dat ze geen oog hebben voor dit ‘wonder’.

De in het citaat genoemde overtuiging gaat ook in tegen de kwantummechanica die dan aan het opkomen is. Volgens deze theorie kunnen we het gedrag van subatomaire deeltjes, en dus van de bouwstenen van de werkelijkheid, alleen statistisch beschrijven en niet in fundamentele wetmatigheden. Tegen een andere vriend, Max Born, zegt Einstein daarover: ‘Zelfs het grote aanvankelijke succes van de kwantummechanica doet mij niet geloven in een fundamenteel dobbelspel, hoewel ik besef dat onze jongere collega’s dit interpreteren als een gevolg van seniliteit.’

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media

Datum : februari 22, 2017
Thema's : / / / / / /
Denkers :

Ik beschouw natuurkundigen als de laatste priesters van de civilisatie. Natuurkundigen zijn de zakkenrollers van God. In ernst: er is één ding dat geen natuurkundige kan bewijzen, en dat is dat de natuur een orde heeft.

Abraham Pais in Vrij Nederland (5 augustus 1995)

Dat de natuur een orde heeft is al generaties lang een uitgangspunt voor de fysici, ging de bekende theoretische fysicus Abraham Pais (1919-2000) verder. Hij werkte onder anderen met grootheden als Einstein, Bohr, Oppenheimer, Dirac en Feynman. In zijn latere leven werd hij vooral beroemd vanwege zijn biografieën van beroemde natuurkundigen. Zo schreef hij Subtle is the Lord (1982) over Albert Einstein. Enkele jaren voor zijn dood publiceerde hij ook een autobiografie.
In het geciteerde interview stelt hij dat natuurkundigen geloven dat er vooruitgang blijft komen in de wetenschap, dat de orde van de natuur steeds meer en beter in beeld komt. Hij gaat zelfs zo ver om te zeggen dat het ‘in zekere zin een religieus geloof’ is. Overigens hoeft dat niet helemaal te verbazen. De theoretische natuurkunde van de afgelopen honderd jaar raakt vaak aan zeer metafyische kwesties van werkelijkheid, tijd en ruimte. En zei Einstein niet in reactie op de statistische benadering van de quantummechanica dat God niet dobbelde.

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media

Datum : september 2, 2007
Thema's : / / / / /
Denkers : /

Wijsheid is op tijd naar de wc gaan.

Freek de Jonge in De goeroe en de dissident (1988)

De goeroe en de dissident is een van Freek de Jonges meest geïnspireerde onemanshows. Bij ieder programma voel je de spanning die wordt uitgedrukt in de twee tegenstrijdige rollen die De Jonge als titel van deze show heeft gekozen. We kennen hem als goeroe in zijn poëtische, oosters-filosofische intermezzo’s, maar ook in zijn politieke activisme. In de genoemde show vertelt de goeroe het verhaal van de zeven poorten die ieder mens door moet gaan in zijn leven. De mens die vertrouwen heeft weet orde te brengen in de chaos. Met discipline overwin je de ‘verslavingen’ die overal op de loer liggen zodat je concentratie kunt opbrengen. Op basis daarvan ontwikkel je wijsheid. Pas dan kom je toe aan het ontdekken van je diepe verlangen, om ten slotte via de vergeving de onthechting te bereiken. Dwars door deze leerstellige opeenvolging heen beweegt zich de dissident, die andere Freek, die het niet kan laten om grappen te maken, soms briljant, soms bijna te flauw voor woorden. Als pendant van de diepe wijsheid over wijsheid zien (en horen) we Freek uitgebreid een plas doen achter een schotje op het toneel.

Tevens verschenen op de Filosofiekalender © Veen Media
Datum : mei 22, 2007
Thema's : / / / / / /
Denkers :

Zoeken

Denkers

Arendt Aristoteles Augustinus Bentham Buber Camus Cicero De Botton Descartes Epictetus Epicurus Foucault Frankl Freud Fromm Hegel Heidegger Hume James Jezus Christus Kant Kessels Kierkegaard Latour Levinas Maturana Mill – John Stuart Montaigne Mulisch Nietzsche Nussbaum Pascal Pirsig Plato Popper Sartre Schmid Schopenhauer Seneca Sloterdijk Socrates Spinoza Whitehead Wittgenstein Yalom

Thema’s

Ander Christendom Denken Deugden Dialoog Dood Eenzaamheid Emoties Ethiek Existentialisme Filosofie Filosofische praktijk Geloof Geluk Genot God Goed Goede leven Handelen Kennis Leven Levenskunst Lichaam Liefde Lijden Mens Mens en dier Metafysica Moraal Natuur Politiek Psychologie Psychotherapie Stoïcisme Taal Tijd Verantwoordelijkheid Vrije wil Vrijheid Waarheid Werkelijkheid Wetenschap Wijsheid Ziel Zin